پترولوژی و ژئوشیمی سنگ های آتشفشانی شمال غرب گناباد

مطالعات مختلف صحرایی، پتروگرافی و ژئوشیمیایی حاکی از وجود یک مجموعه ماگمایی گوشته¬ای با ترکیب بازیک- حد واسط- اسیدی و یک مجموعه اسیدی با منشا پوسته¬ای در شمال غرب گناباد است. به نظر می¬رسد که با ورود ماگمای بازیک داغ (حاصل از ذوب بخشی پوسته اقیانوسی و رسوبات آبدار فوقانی آن روی زون فرورانش) به درون پوسته و ذوب بخشی آن ماگمای اسیدی تشکیل و به صورت توف، ایگنمبریت و ریولیت فوران نموده است. ماگمای بازیک گوشته¬ای پس از عمل تبلور و تفریق به صورت یک طیف پیوسته بازالتی تا داسیتی از طریق گسل¬ها و شکستگی¬های موجود در منطقه بالا آمده است. این سنگها دارای مختصات بارز ژئوشیمیایی متعلق به سنگهای آتشفشانی زون های فرورانش حاشیه قاره هستند. بنابر این علیرغم اینکه در این منطقه عده¬ای به فرورانش معتقد نمی¬باشند، وجود ماهیت آداکیتی برای گدازه¬های مافیک تفریق یافته، فرورانش را در این منطقه تایید می¬نماید. ماهیت انفجاری فعالیتهای آتشفشانی نیز با ذوب بخشی پوسته اقیانوسی آبدار همخوانی دارد. همچون سایر نقاط ایران، در دوره ائوسن در شمال غرب گناباد (زون بلوک لوت)، نیز فعالیت آتشفشانی – ماگمایی نسبتاً گسترده¬ای صورت گرفته است که حاصل آن سنگهای پیروکلاستیک (انواع توفیت، آگلومرا و ایگنیمبریت)، اپی¬¬کلاستیک و گدازه بوده¬ است. گدازه¬های منطقه نسبتاً متنوع بوده و شامل: ریولیت، ریوداسیت، داسیت، آندزیت و آندزیت بازالت می¬باشد که بر اساس نمودار¬های طبقه¬بندی ژئوشیمیایی نیز مطالعات پتروگرافی تایید و مشخص گردید که آندزیت بازالت ها فقیر از پتاسیم و سایر نمونه¬ها از پتاسیم متوسط تا غنی و از کلسیم و منیزیم غنی هستند. ریولیت¬ها پرآلومین و بقیه سنگها متا آلومین هستند. در نمودار¬های تغییرات عناصر اصلی و کمیاب در مقابل سیلیس، یک طیف ترکیبی پوسته از بازالت تا داسیت و یک مجموعه جداگانه ریولیتی مشاهده می¬شود. روند تدریجی از بازیک به اسیدی نشان دهنده تحول و تکامل آنها از طریق قوانین تبلور تفریقی می¬باشد (به استثناء ریولیت¬ها). در دیاگرامهای تعیین سری¬های ماگمایی کلیه نمونه¬ها در محدوده کالک آلکالن و جایگاه تکتونیکی زون کمان آتشفشانی حاشیه قاره قرار می¬گیرند.